Навіны

Старшыня ЕЭК: Трэба ствараць у краінах ЕАЭС магутныя сучасныя кластары У жніўні 2016 года Кыргызстан адзначыў першую гадавіну далучэння да Еўразійскага эканамічнага саюза. Новы для Еўразіі альянс закліканы аб'яднаць эканомікі краін-удзельніц, павялічыць эканамічны патэнцыял рэгіёну. Аб развіцці саюза і Кыргызстана ў ім «Дзелавая Еўразія» размаўляе са старшынёй Еўразійскай эканамічнай камісіі Тыгранам Саркісянам.​ Старшыня ЕЭК: Трэба ствараць у краінах ЕАЭС магутныя сучасныя кластары У жніўні 2016 года Кыргызстан адзначыў першую гадавіну далучэння да Еўразійскага эканамічнага саюза. Новы для Еўразіі альянс закліканы аб'яднаць эканомікі краін-удзельніц, павялічыць эканамічны патэнцыял рэгіёну. Аб развіцці саюза і Кыргызстана ў ім «Дзелавая Еўразія» размаўляе са старшынёй Еўразійскай эканамічнай камісіі Тыгранам Саркісянам. – Тыгран Сурэнавіч, дзякуем Вам за магчымасць сустрэчы. У лютым Вы занялі пасаду старшыні калегіі Еўразійскай эканамічнай камісіі. Еўразійскі эканамічны саюз існуе ўжо паўтары гады. Тэрмін невялікі, але першыя вынікі падвесці можна. Якія, на ваш погляд, найважнейшыя з іх? – Перш за ўсё я хацеў бы сказаць, што за гэты час Еўразійская эканамічная камісія сумесна з краінамі Еўразійскага эканамічнага саюза (ЕАЭС) рабіла ўсё магчымае для дасягнення галоўнай мэты – забеспячэння ўмоў стабільнага развіцця эканомік дзяржаў-членаў Саюза ў інтарэсах павышэння жыццёвага ўзроўню насельніцтва. У 2015 годзе, адначасова з утварэннем Еўразійскага эканамічнага саюза, стартаваў адзіны рынак паслуг. Зараз у яго ўваходзіць 43 сектары, у сукупнасці складальнікаў больш за 25 працэнтаў ВУП кожнай з дзяржаў-членаў. Ідзе работа над лібералізацыяй яшчэ 21-га сектара. У рамках адзінага рынку паслуг іх пастаўшчыкам прадастаўлены максімальны ўзровень свабоды. Летась у ЕАЭС зарабіў агульны рынак працы. Дзякуючы гэтаму жыхары дзяржаў Саюза маюць роўныя правы пры працаўладкаванні ў любой з краін і плацяць падаходны падатак па той жа стаўцы, што і рэзідэнты. Людзі атрымалі права на сацыяльнае і медыцынскае забеспячэнне ў любой краіне Саюза. Адзінае заканадаўства забяспечвае ўзаемнае прызнанне дыпломаў па абсалютнай большасці спецыяльнасцяў. Гэта значна павышае мабільнасць высокакваліфікаваных спецыялістаў. Сёлета краіны таксама непасрэдна падышлі да прыняцця адзінага пенсіённага заканадаўства. Пасля падпісання Дагавора аб пенсіённым забеспячэнні грамадзяне краін ЕАЭС змогуць атрымліваць пенсіі за перыяд сваёй працоўнай дзейнасці ад дзяржавы Саюза, дзе яны працавалі. Мы распрацавалі дзясяткі сучасных нарматыўных актаў, якія адпавядаюць міжнародным патрабаванням і якія неабходныя для запуску агульных рынкаў лекаў і медыцынскіх вырабаў. Спадзяёмся, што ў поўным фармаце яны пачнуць працаваць ужо ў канцы гэтага года. Акрамя таго, вядзецца работа па стварэнні агульнага электраэнергетычнага рынку, рынкаў нафты, нафтапрадуктаў і газу. – У 2016 годзе постсавецкая прастора адзначае 25-годдзе стварэння вялікага аб'яднання – Садружнасці Незалежных Дзяржаў. Вядома, гэта больш палітычная, чым эканамічная фармацыя. Палітолагі адзначаюць, што Садружнасць як інстытут не адбылася. І галоўная прычына ў рознанакіраванасці палітычных сістэм краін СНД. Як вы лічыце, ці можа ЕАЭС напаткаць тая ж доля? – Я б не стаў даваць такіх ацэнак СНД. Гэта па-першае. Па-другое, Еўразійскі саюз – гэта перш за ўсё эканамічная фармацыя, створаная на аснове ўзаемнай эканамічнай цікавасці краін-удзельніц Саюза. Таму прадметам абмеркавання для нас з'яўляюцца перш за ўсё пытанні, якія ляжаць у плоскасці эканомікі. А тут інтарэсы ва ўсіх прыкладна аднолькавыя – годны ўзровень жыцця насельніцтва і здаровая эканоміка. Пры гэтым неабходна разумець, што для вырашэння чыста эканамічных пытанняў таксама патрэбныя палітычныя рашэнні. Але мы не павінны змешваць эканоміку з палітыкай. У канчатковым выніку, я не бачу перадумовы да таго, каб Еўразійскі саюз не адбыўся. – Кыргызстан сёлета адзначыў першую гадавіну свайго ўступлення ў Еўразійскі эканамічны саюз. На саміце кіраўнікоў дзяржаў у Сочы вынікі развіцця нашай краіны называлі высокімі. Патлумачце, з чым гэта звязана? – Гэта звязана перш за ўсё з тым, што мы бачым – праведзеная намі праца сапраўды дае рэальныя вынікі. Прывяду толькі некалькі прыкладаў. Па-першае, адкрыццё мытных межаў істотна скараціла час дастаўкі тавараў на рынкі іншых краін Саюза. Гэта дазволіла вытворцам істотна нарасціць экспарт прадукцыі. Сваю ролю адыгрывае і тое, што ў ЕАЭС паспяхова рэалізоўваецца спрошчаны парадак мытнага дэкларавання транспартных сродкаў, зарэгістраваных у дзяржавах-членах. ЕАЭС стварае спрыяльныя ўмовы для развіцця галін гандлю і аграпрамысловага комплексу Кыргызстана. Па дадзеных ЕЭК, у студзені-чэрвені 2016 года ў параўнанні з тым жа перыядам 2015 года ў Кыргызскай Рэспубліцы на 2,9 адсоткі вырасла вытворчасць прадукцыі сельскай гаспадаркі. Большая частка насельніцтва, хутчэй за ўсё, адчуе гэтыя вынікі пазней. Пакуль жа іх бачаць эканамісты, еўразійскія кіраўнікі і прадпрымальнікі. Я не зусім згодны з вашым сцвярджэннем, што радавыя грамадзяне Кыргызстана не адчуваюць станоўчых эфектаў інтэграцыі ў ЕАЭС. Новыя ўмовы прынцыпова змянілі прававы статус працоўных мігрантаў з Кыргызстана. Цяпер грамадзяне рэспублікі маюць роўныя з рэзідэнтамі іншых дзяржаў-членаў права пры працаўладкаваннi; няма квот пры заключэнні пагаднення з працадаўцамі. Не трэба атрымліваць дадатковыя дазвольныя дакументы. Напрыклад, у Расіі грамадзянам рэспублікі не трэба здаваць экзамены на веданне рускай мовы, гісторыі і асноў прававога ладу Расійскай Федэрацыі. Важным з'яўляецца і тое, што грамадзяне Кыргызстана, якія прыязджаюць у краіны Саюза на працу, вызваляюцца ад абавязку рэгістравацца ў дзяржорганах на працягу 30 сутак з даты ўезду. Ім у далейшым трэба будзе толькі стаць на ўлік на тэрмін дзеяння працоўнага дагавора. Такім чынам, няма ранейшай неабходнасці перыядычна выязджаць з краіны працаўладкавання і потым зноў уязджаць для падаўжэння тэрміну знаходжання. Цяпер грамадзяне Кыргызстана, якія, напрыклад, працуюць у Расіі плацяць падаходны падатак з першага дня працы па той жа стаўцы, што і рэзідэнты: 13 працэнтаў замест 30. Іх дзеці маюць права на наведванне дашкольных устаноў і атрыманне адукацыі ў адпаведнасці з расійскім заканадаўствам. Новыя станоўчыя эканамічныя эфекты Кыргызстан атрымае і ад інтэграцыйных праектаў, якія будуць запушчаны ў бліжэйшы час. У прыватнасці, сёлета плануецца прыняць Мытны кодэкс ЕАЭС. Прадпрымальнікі здабудуць адзіны збор правілаў. Дакумент прадугледжвае шэраг новаўвядзенняў, якія значна зэканомяць рэсурсы бізнесу: будуць спрошчаны мытныя фармальнасці, скароціцца час на праходжанне мытных працэдур, мінімізуюцца зносіны з чыноўнікамі, а значыць у цэлым палепшыцца бізнес-клімат. – Кыргызстан, па словах партнёраў па інтэграцыі, апраўдаў іх чаканні. Але разам з тым у нашай краіны пакуль захоўваецца шмат праблем. Скептыкі выказваюць меркаванне, што яны звязаны з далучэннем да ЕАЭС. Гэта транзіт сельгаспрадуктаў, адток працоўнай сілы са швейнай галіны, засілле прадукцыі вытворчасці краін-членаў ЕАЭС. Як доўга, на вашу думку, можа працягвацца такі перыяд? – Наогул спрэчка са скептыкамі – часцей за ўсё справа няўдзячная. Што датычыць праблем, то яны ёсць ва ўсіх краінах Еўразійскага эканамічнага саюза. Больш за тое, ва ўсім свеце. Гэта звязана з працэсамі і тэндэнцыямі ў сусветнай эканоміцы. Пры гэтым у краінах ЕАЭС у першым паўгоддзі 2016 года адзначана станоўчая дынаміка асобных макраэканамічных паказчыкаў. Напрыклад, вытворчасць прадукцыі сельскай гаспадаркі за першае паўгоддзе павялічылася на 2,7 працэнта, грузаабарачэнне ўзрасло на 1,2 працэнта. Па выніках мінулага года рынак працы характарызаваўся зніжэннем узроўню беспрацоўя па Саюзе да 5,7%, што лепш за паказчык ЕС (9,4%) і супастаўна з паказчыкам ЗША (5,3%). Па сутнасці, гэта азначае, што інтэграцыя спрыяла змякчэнню эканамічнага крызісу ў краінах Еўразійскага эканамічнага саюза, нівелявала неспрыяльную знешнюю кан'юнктуру і знешнія шокі сусветнай эканомікі. – Прэзідэнт Кыргызскай Рэспублікі і яго каманда шмат зрабілі як для развіцця Кыргызстана ў рамках еўразійскай інтэграцыі, так і для ўнёску нашай краіны ў развіццё самога ЕАЭС. У ЕЭК Кыргызстан прадстаўлены двума міністрамі – па мытным супрацоўніцтве, па энергетыцы і інфраструктуры. Скажыце, калі ласка, гэтыя пазіцыі замацаваны за міністрамі з Кыргызстана праз нейкія асаблівасці нацыянальнай эканомікі нашай краіны? – Прызначэнні на ключавыя пасады ў Еўразійскай эканамічнай камісіі адбываюцца па ўзгадненні паміж краінамі з улікам прапаноў урадаў. Міністры, якія прадстаўляюць у Камісіі Кыргызстан, займаюць ключавыя пазіцыі: Адамкул Жунусаў курыруе сферу энергетыкі і інфраструктуры, Мукай Кадыркулаў – мытнае супрацоўніцтва. – У перыяд далучэння Кыргызстана да ЕАЭС абмяркоўвалася пытанне спецыялізацыі краін ЕАЭС па вытворчасці прадукцыі. Эксперты адзначалі, што выгадай будзе не ўніфікацыя эканомікі, а яе вузкая накіраванасць. Да прыкладу, Кыргызстану рэкамендавалася арыентавацца на швейную вытворчасць і турызм. Як вы лічыце, наколькі рэальна такое выбудоўванне будучых рынкаў, ў краін жа ЕАЭС розны ўзровень эканамічнага развіцця? – Эканомікі сапраўды нераўназначныя, але гэта зусім не перашкаджае таму, каб у кожнай краіне нейкая з галін развівалася асабліва паспяхова. Пэўная спецыялізацыя ў ЕАЭС непазбежная, хоць бы зыходзячы з геаграфіі і наяўных рэсурсаў. Ні адна краіна, нават самая вялікая і развітая, не можа быць на высокім узроўні канкурэнтаздольнай адразу ва ўсіх сферах. Да таго ж уніфікацыя мала плённая. Як павялічваць аб'ёмы ўзаемнага гандлю, калі ва ўсіх саюзных краінах будзе праводзіцца адна і тая ж прадукцыя? Пры гэтым гаворка не ідзе, напрыклад, аб асноўных прадуктах харчавання – кожная краіна Саюза думае аб уласнай харчовай бяспецы. Дзяржавы ЕАЭС перш за ўсё не павінны канкураваць паміж сабой у развіцці найбольш перадавых інавацыйных галін, лічбавых тэхналогій, якія патрабуюць велізарных фінансавых і матэрыяльных выдаткаў. Вось дзе найбольш разумна аб'яднаць намаганні. На мой погляд, больш правільна ствараць у кожнай з краін з дапамогай іншых членаў Саюза магутныя сучасныя кластары, галіны і прадпрыемствы, якія будуць здольныя канкурыраваць з таварамі і паслугамі трэціх краін і заняць сваю нішу на глабальным сусветным рынку. – Тыгран Сурэнавіч, еўразійскую інтэграцыю часта бачаць, як спробу адрадзіць СССР. За 25 гадоў сваёй незалежнай гісторыі кожная краіна – член Саюза прайшла свой уласны шлях і сфарміравала свой уклад. І ўсё ж ці не надыдзе следам за эканамічнай і палітычная інтэграцыя, якая прывядзе да аб'яднання краін у адзіную дзяржаву? – Важна разумець, што Еўразійскі эканамічны саюз не з'яўляецца неаімперскім праектам. Відаць, праз тое, што гэта было б відавочна прыцягнута за вушы. Тэзіс аб тым, што кожная з краін Саюза на постсавецкай прасторы прайшла свой уласны шлях, не ставіцца пад сумнеў. Кожная з іх будзе і далей ісці сваім уласным палітычным шляхам. З'яўляючыся пры гэтым членам Еўразійскага эканамічнага саюза. Гаворка ідзе аб эканамічнай інтэграцыі, не больш за тое. – Некаторыя навукоўцы ў свой час пісалі аб стварэнні цэлай еўразійскай дзяржавы. У сувязі з гэтым хацеў бы спытаць, як вы бачыце будучыню еўразійскай інтэграцыі і ролю Кыргызстана ў ёй? – Ключавыя пытанні інтэграцыі паміж краінамі Еўразійскага эканамічнага саюза рэгулююцца са студзеня 2015 года Дагаворам аб ЕАЭС. У гэтым дакуменце адзначаны тры галоўныя мэты Саюза: стварэнне ўмоў для стабільнага развіцця эканомік дзяржаў-членаў у інтарэсах павышэння жыццёвага ўзроўню насельніцтва; фарміраванне і развіццё адзінага рынку тавараў, паслуг, капіталу і працоўнай сілы; усебаковая мадэрнізацыя, кааперацыя і павышэнне канкурэнтаздольнасці нацыянальных эканомік. Да 2019 года ў адпаведнасці з Дагаворам аб ЕАЭС будзе запушчаны агульны электраэнергетычны рынак, да 2025 – рынак газу, нафты і нафтапрадуктаў. Таксама ў 2025 годзе на еўразійскай прасторы будзе створаны агульны фінансавы рынак. Інтэграцыя ў Саюзе ўмацоўваецца па ўсіх напрамках. І ролю Кыргызстана ў ёй можна, безумоўна, ацаніць як высокую. Гэта роля раўнапраўнага, паважанага партнёра. – І апошняе пытанне. У гонар 25-годдзя незалежнасці, якую і Арменія, і Кыргызстан адзначаюць у 2016 годзе, што б вы пажадалі народам гэтых двух еўразійскіх дзяржаў? – 25 гадоў таму незалежнасць здабылі не толькі Арменія і Кыргызстан, але і іншыя дзяржавы Еўразійскага эканамічнага саюза – Беларусь, Казахстан. Ды і Расія, па сутнасці, стала новай краінай з дзяржаўнымі прыярытэтамі і задачамі, якія кардынальна змяніліся. Для кожнай з нашых краін чвэрць стагоддзя незалежнасці – вялікае свята. Шчыра хачу пажадаць нашым выдатным, працавітым, таленавітым народам далейшага росквіту!