ЕЭК Кеңеши Евразия экономикалык комиссиясынын чек ара аралык рыноктордогу
атаандаштыктын абалы жана жалпы атаандаштык эрежелерин бузууларды токтотуу
боюнча Бирликте кабыл алынып жаткан чаралар жөнүндө ар жылдык отчётун жактырды.
Ал ушул жылдын 19-майында Жогорку Евразия экономикалык кеңеши тарабынан
жактырылгандан кийин Евразия экономикалык комиссиясынын сайтында жарыяланмакчы.
2019-жыл үчүн отчётто Бирликте "товарлардын жолундагы тоскоолдуктарды
жоюу боюнча ырааттуу иш алып барылууда, барган сайын көбүрөөк рыноктор ишкерлер
үчүн жалпы жана ачык болууда" деп белгиленет. Буга байланыштуу ЕАЭБдин
эки же андан көп мүчө мамлекетинин аймагындагы чек ара аралык рыноктордогу
атаандаштыкты өнүктүрүү жана коргоо боюнча Комиссиянын ишмердиги алардын
укуктарын коргоонун маанилүү элементи болуп саналат.
Документте ЕЭКтин бул чөйрөдөгү ишинин приоритеттүү багыттары бөлүп
көрсөтүлгөн. Алардын бири чек ара аралык рыноктордо жалпы атаандаштык
эрежелеринин сакталышын контролдоо менен байланышкан. Өткөн жылда Комиссия
жалпы эрежелерди бузуулардын белгилери боюнча 17 арызды карап чыккан. Алардын
эң көп учурагандары – үстөмдүк абалды кыянаттык менен пайдалануу жана нысапсыз
атаандаштык. Комиссиянын монополияга каршы блогу тогуз иликтөө жүргүзүп, мындай
бузуу фактылары боюнча сегиз ишти карап чыккан.
Бирок иликтөөнү жана иштерди козгоону болтурбай коюу мүмкүн болгон учурлар да
бар. "Жумшак жөнгө салуу" механизминин Бирликтин укугунда пайда
болгондугуна салыштырмалуу аз убакыт болду, бирок өткөн жылдын ичинде эле
Комиссия ЕАЭБдин ар түрдүү рынокторунда атаандаштык эрежелерин бузууларды жоюу
боюнча жети сунуш иштеп чыкты. ЕЭКтин атаандаштык жана монополияга каршы жөнгө
салуу боюнча министри Серик Жумангариндин айтуусу боюнча, "бул басымды
жазалоодон Бирликтин чек ара аралык рынокторунда атаандаштык шарттарын түзүүнү
камсыз кылуучу превентивдик чараларга жылдырууга мүмкүндүк берет".
Иштин дагы бир багыты – импорттоодо демпингге каршы алым алынуучу бир катар
товарларга бааларды туруктуу негизде мониторингдөө. Ал керектөөчүлөрдүн жана
өндүрүүчүлөрдүн кызыкчылыктарын коргоого, рыноктун бардык оюнчулары үчүн бирдей
атаандаштык шарттарын сактоого жардам берет.
Дагы бир маанилүү багыт – ЕЭКтин бул чөйрөдөгү ишинин ачыктыгын жогорулатуу.
Буга маалыматтык технологиялардын киргизилиши аз эмес өбөлгө түзүүдө. Өткөн
жылдын ноябрь айында Комиссиянын Коллегиясы ЕЭКтин жана Бирликтин өлкөлөрүнүн
атаандаштык жана монополияга каршы жөнгө салуу маселелери боюнча ыйгарым
укуктуу органдарынын ортосунда документ жана маалымат алмашууну электрондук
форматта ишке ашырылышын камсыз кылуучу эрежелерди кабыл алган.
Комиссиянын жана мүчө мамлекеттердин баскычтар боюнча жүргүзүлгөн биргелешкен
иши аталган чечимдин кабыл алынышына өбөлгө болду. Натыйжада чек ара аралык
рыноктордогу атаандаштык эрежелеринин жана атаандаштык жаатындагы улуттук
мыйзамдардын аткарылышына контролду ишке ашырууда автоматташтырылган маалымат
алмашуунун жалпы процесси түзүлгөн. Ал бааны мамлекеттик жөнгө салууну киргизүү
маселелерин контролдоого жардам берет. Өз ара аракеттенүүнүн бардык
элементтерин иштеп чыгуу максатында маалыматтык тутумду тестирлөө ушул жылга
пландаштырылган.
Комиссия Бирликтин мамлекеттери менен биргеликте ЕАЭБдин мыйзамдарын
өркүндөтүүнү улантууда. Атап айтканда, "жумшак жөнгө салуунун" –
эскертүү жана абайлатуунун кошумча аспаптарын даярдады.
Эскертүү чек ара аралык рыноктордогу жалпы атаандаштык эрежелерин бузуу жөнүндө
арызды (материалдарды) кароо баскычында юридикалык жана жеке жактарга, ошондой
эле коммерциялык эмес уюмдарга, алардын иш-аракеттеринде жалпы атаандаштык
эрежелерин бузуунун белгилери байкалган учурда берилет.
Эгер чарба жүргүзүүчү субъектинин кызмат адамынын же жеке жактын чек ара аралык
рынокто пландаштырып жаткан жүрүм-туруму (ниети) жөнүндө ачык жарыялоосу
аныкталган учурда, эгер мындай жүрүм-турум (ниет) чек ара аралык рыноктордогу
жалпы атаандаштык эрежелерин бузууга алып келиши мүмкүн болсо, жана иликтөө
жүргүзүү үчүн негиз жок болгон учурда Комиссия тарабынан берилет.
Мыйзамдарга киргизүү пландаштырылган өзгөртүүлөр 2019-жылдын октябрь айында
Жогорку Евразия экономикалык кеңеши тарабынан жактырылган жана учурда Бирликтин
өлкөлөрүндө ратификацияланууда.