Навіны

У 2015 годзе пачаў функцыянаваць Еўразійскі эканамічны саюз, у які на сёння ўваходзіць пяць краін: Арменія, Беларусь, Казахстан, Кіргізія і Расія. І калі на этапе зараджэння еўразійскай інтэграцыі 20 гадоў таму гаворка ў першую чаргу ішла аб гандлёвым супрацоўніцтве, то паступова парадак пашыраўся. Новыя выклікі перад саюзам паставіла бурнае інфармацыйна-тэхналагічнае развіццё. З'явілася неабходнасць упарадкаваць онлайн-гандаль, сумесна працаваць над заканадаўствам у галіне інтэрнэту рэчаў, распрацоўваць сістэмы ўзаемадзеяння электронных урадаў, ствараць рынак рызыкавага фінансавання і ў цэлым сумесна развіваць інавацыі. Таму сёлета ў Еўразійскай эканамічнай камісіі, рэгулюючым органе ЕАЭС, быў створаны новы напрамак дзейнасці. Адна з яго асноўных задач – пабудова адзінай лічбавай прасторы, развіццё лічбавых тэхналогій. Аб тым, што робіцца ў гэтай сферы, у інтэрв'ю ТАСС, якое адбылося па выніках форуму «Еўразійскі тыдзень», і напярэдадні першай гадавіны стварэння новага напрамку інтэграцыйнага супрацоўніцтва расказала член Калегіі па ўнутраных рынках, інфарматызацыі, інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогіях Еўразійскай эканамічнай камісіі Карынэ Мінасян.​ У 2015 годзе пачаў функцыянаваць Еўразійскі эканамічны саюз, у які на сёння ўваходзіць пяць краін: Арменія, Беларусь, Казахстан, Кіргізія і Расія. І калі на этапе зараджэння еўразійскай інтэграцыі 20 гадоў таму гаворка ў першую чаргу ішла аб гандлёвым супрацоўніцтве, то паступова парадак пашыраўся. Новыя выклікі перад саюзам паставіла бурнае інфармацыйна-тэхналагічнае развіццё. З'явілася неабходнасць упарадкаваць онлайн-гандаль, сумесна працаваць над заканадаўствам у галіне інтэрнэту рэчаў, распрацоўваць сістэмы ўзаемадзеяння электронных урадаў, ствараць рынак рызыкавага фінансавання і ў цэлым сумесна развіваць інавацыі. Таму сёлета ў Еўразійскай эканамічнай камісіі, рэгулюючым органе ЕАЭС, быў створаны новы напрамак дзейнасці. Адна з яго асноўных задач – пабудова адзінай лічбавай прасторы, развіццё лічбавых тэхналогій. Аб тым, што робіцца ў гэтай сферы, у інтэрв'ю ТАСС, якое адбылося па выніках форуму «Еўразійскі тыдзень», і напярэдадні першай гадавіны стварэння новага напрамку інтэграцыйнага супрацоўніцтва расказала член Калегіі па ўнутраных рынках, інфарматызацыі, інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогіях Еўразійскай эканамічнай камісіі Карынэ Мінасян. – Цяпер у Расіі востра абмяркоўваецца пытанне аб рэгуляванні трансгранічнага гандлю і спагнання ПДВ з замежных інтэрнэт-прадаўцоў. Ці варта ўвесці ўніфікаваную сістэму спагнання ПДВ на прасторы ЕўрАзЭС і як гэта зрабіць? – У нас ёсць дадатак да дагавора аб саюзе, які рэгуліруе спагнанне ПДВ. Там вызначаны адзіныя падыходы спагнання ПДВ на тэрыторыі Еўразійскага эканамічнага саюза паміж яго ўдзельнікамі. Калі ж казаць аб замежных інтэрнэт-платформах, то тут кожная дзяржава самастойна прымае рашэнне аб тым, як рэгуляваць узаемаадносіны з імі. І Расія ў гэтым напрамку прасунулася максімальна – з 1 студзеня 2017 года ўваходзіць у сілу закон аб абкладанні ПДВ кампаній, якія гандлююць інтэрнэт-кантэнтам (так званы падатак на Google), для чаго створаны спрошчаныя лічбавыя механізмы. У іншых краінах гэтыя пытанні пакуль толькі абмяркоўваюцца. У інтэрнэт-гандлі пакуль далей іншых прасунулася Беларусь. Але калі мы глядзім на пытанне падаткаабкладання інтэрнэт-гандляроў глыбей, мы разумеем, што калі Расія зробіць больш жорсткімі правілы, то ў замежных магазінаў з'явіцца магчымасць уваходзіць у краіну праз іншыя краіны Еўразійскага саюза, дзе рэгуляванне будзе больш выгадным. Напрыклад, праз Казахстан або Кіргізію. Таму нам абавязкова трэба гарманізаваць падыходы і выключыць такія «шчыліны», каб неадпаведнасці ў рэгуляванні не стваралі праблемы для ўдзельнікаў рынку, для нашых онлайн-прадаўцоў, якія ў гэтым выпадку апынуцца ў няроўных умовах у адносінах да замежных. – Ці могуць адміністратарамі спагнання ПДВ быць пошты краін Еўразійскага саюза? – Я думаю, што ў лічбавай прасторы ёсць магчымасць напрамую працаваць з дзяржавамі, у юрысдыкцыях якіх знаходзяцца прадаўцы. Гэтае пытанне вырашана ў Еўрасаюзе: там існуюць адпаведныя механізмы ўліку і ёсць вызначэнне, што з'яўляецца замежнай пакупкай і ці павінен выплачвацца ПДВ. Таму пры фарміраванні адзінага заканадаўства неабходна ствараць такія лічбавыя механізмы, пры якіх суб'екты гандлю змогуць наўпрост дыстанцыйна рэгістравацца ў падатковых органах, здаваць справаздачнасць і плаціць падаткі. Калі ж казаць аб фізічных асобах (дапусцім, вы замаўляеце тавар на Alibaba і атрымліваеце яго па пошце), то,зразумела, пошта можа выступаць агентам збору ўскосных унутраных падаткаў. Грамадзянам будзе прасцей – ім не прыйдзецца хадзіць у мытныя, у падатковыя органы. Для спрашчэння можна зрабіць такое адзінае акно на базе пошты, было б вельмі цікава. Дарэчы, першыя крокі ў гэтым напрамку ўжо зроблены ў Арменіі. – Міністр сувязі і масавых камунікацый Расіі Мікалай Нікіфараў казаў, што праграмнае забеспячэнне з Еўразійскага саюза зможа трапіць у рэестр расійскага софту толькі ў тым выпадку, калі і для расійскага будуць забяспечаны аналагічныя ўмовы ў краінах Саюза. На якія прэферэнцыі можа прэтэндаваць расійскі софт? – Насамрэч, мы не гаворым аб тых ці іншых прэферэнцыях для краін Еўразійскага эканамічнага саюза. Мы кажам аб тым, што ў Дагаворы аб ЕАЭС паказана, што ў дзяржзакупках прадастаўляецца нацыянальны рэжым гаспадарчым суб'ектам. Гэта значыць, што ПЗ з іншых краін павінна карыстацца ўсімі тымі магчымасцямі, якія прадстаўляюцца для софту расійскага. Гэта першае. Другое пытанне – так, па нашым дагаворы краіна можа на два гады для некаторых відаў тавараў або паслуг узяць выключэнні з нацыянальнага рэжыму. Але для гэтага ў Еўразійскім эканамічным саюзе таксама існуе працэдура, якая расійскім бокам не была выканана. І таму тут паўстае пытанне аб нейкім бар'еры для праграмнага забеспячэння з краін Еўразійскага саюза на расійскі рынак. Іншая справа, што існуюць рызыкі, якія звязаны з пранікненнем замежнага софту праз краіны Еўразійскага саюза для ўдзелу ў дзяржзакупках Расіі. Але гэтыя рызыкі можна кантраляваць, для гэтага трэба ўкараняць сумеснымі намаганнямі рэгуляторныя нормы, якія б дазвалялі бесперашкодна рэалізоўваць усе свабоды па руху тавараў, паслуг, капіталу і працоўнай сілы на тэрыторыі Еўразійскага эканамічнага саюза. Я разумею, што расійскі ўрад прымае некаторыя меры для стымулявання развіцця расійскага софту. Але наша пазіцыя заключаецца ў тым, што мы павінны дасягнуць разумення ў тым, што рашэнне ўсіх пытанняў лічбавага парадку неабходна ажыццяўляць сумеснымі намаганнямі і фарміраваць лічбавую прастору ЕАЭС з агульнымі падыходамі да рэгулявання. Тады ў доўгатэрміновай перспектыве мы зможам развіваць саюз і яго канкурэнтаздольнасць, захоўваючы лічбавы суверэнітэт.  Што датычыць прэферэнцый, наколькі мне вядома, у іншых краінах ніякіх абмежаванняў для ўдзелу расійскага софту ў дзяржаўных закупках не існуе. А ўвогуле, ёсць сэнс разглядаць магчымасць стварэння адзінага рэестра праграмнага забеспячэння ЕАЭС. Думаю, гэта было б нашмат эфектыўней. – Нікіфараў таксама казаў, што Расія не будзе дапускаць у свой рэестр замежны софт пад выглядам ПЗ з Еўразійскага эканамічнага саюза. На ваш погляд, такая праблема існуе? – На мой погляд, такой праблемы няма, таму што гэты рынак досыць празрысты, і ў нас у краінах існуе дастатковая колькасць экспертаў, каб зразумець, адкуль паходзіць гэты софт. Таксама ў гэтай сувязі паўстаюць пытанні інтэлектуальнай уласнасці. Перадача інтэлектуальнай уласнасці на нейкі прадукт у краіны Еўразійскага саюза ўжо азначае наяўнасць еўразійскага софту. Мы, наадварот, павінны стымуляваць перадачу інтэлектуальных правоў! Мы гаворым не аб правах карыстання, а менавіта аб правах уласнасці на праграмнае забеспячэнне. Таму я не думаю, што існуюць такія рызыкі. Тут, хутчэй, стаіць пытанне выбудоўвання празрыстых адносін, і Расія менавіта па гэтым шляху рухаецца. – У 2017 годзе ў Расіі можа з'явіцца рэгуляванне інтэрнэту рэчаў (як спажывецкага, так і прамысловага). Якія асаблівасці павінны быць улічаныя для ўкаранення яго ў ЕўрАзЭС? – Для нас рэгуляванне інтэрнэту рэчаў гэтак жа важна, як і рэгуляванне любой іншай сферы, якая датычыць лічбавай эканомікі, таму што ў глабальным кантэксце доля лічбавай эканомікі, а большую частку з яе складае менавіта інтэрнэт рэчаў, пастаянна павялічваецца. Па некаторых ацэнках, ужо да 2025 года доля лічбавай эканомікі ў агульнай глабальнай эканоміцы складзе каля 40%. Фактычна найкаштоўнейшым рэсурсам у свеце становіцца інфармацыя. Таму калі мы ідзём па шляху фарміравання адзінай лічбавай прасторы, мы павінны разумець, што неабходна і заканадаўства. Адпаведна, і рэгуляванне інтэрнэту рэчаў мы павінны рабіць на ўсе пяць краін. Інтэрнэт рэчаў патрабуе ўкаранення адпаведных стандартаў, забеспячэння якаснай бесперапыннай сувязі, але ключавым элементам ўсё-такі з'яўляюцца платформы, якія забяспечваюць збор і апрацоўку дадзеных. Менавіта яны з'яўляюцца асноўным лічбавым актывам, дзе ў бліжэйшыя гады будзе акумуліравацца  дададзеная вартасць. Але калі мы будзем ствараць рознае заканадаўства, мы не зможам рэалізаваць нашы мэты па лічбавай трансфармацыі галін. У ЕАЭС ствараецца сумесны энергетычны рынак, транспартны, фінансавы рынкі – гэта ўсе галіны для прымянення інтэрнэту рэчаў. І калі мы дзесьці асобна будзем ствараць адпаведнае заканадаўства, а потым будзем казаць аб скаардынаванай палітыцы, то, натуральна, паўстане як мінімум несастыкоўка ў гэтых пытаннях. – Як вы думаеце, ці трэба будзе стварыць у рамках Еўразійскага саюза спецыяльны орган для кантролю за сферай інтэрнэту рэчаў? – Я думаю, што свет рухаецца да празрыстасці. Трэба ўстанаўліваць транспарэнтныя правілы, каб у нас не ўзнікала неабходнасці ў дадатковых рэгулюючых органах, якія параджаюць дадатковую бюракратыю і ўсё новыя і новыя складанасці для вядзення бізнесу. А ў лічбе павінна быць smart-рэгуляванне, больш мяккае, разумнае, дынамічнае рэгуляванне, для таго каб мы ні ў якім разе не затармазілі працэс лічбавай трансфармацыі ў нашых краінах. – Ці будзе вопыт рэалізацыі «пакета Яравой» распаўсюджаны на ўсю прастору Еўразійскага эканамічнага саюза? – Што такое «пакет Яравой»? «Пакет Яравой» мае антытэрарыстычную скіраванасць, а Еўразійскі саюз – гэта эканамічны саюз. І натуральна, мы не абмяркоўваем у рамках саюза пытанні нацыянальнай бяспекі. Кожная краіна самастойна вызначае свае нормы або яны вырашаюцца ў межах Арганізацыі Дагавора аб калектыўнай бяспецы (АДКБ), дзе абмяркоўваюцца таксама пытанні кібербяспекі. Аднак у рамках гэтага праекта былі ўзняты вельмі важныя тэмы аб зборы, апрацоўцы, захоўванні і выкарыстанні дадзеных. І асноўным пытаннем стала менавіта захоўванне дадзеных на тэрыторыі Расійскай Федэрацыі. Вось гэтыя тэмы – аб захоўванні, структурызацыі дадзеных, нарматыўна-даведачнай інфармацыі, аб тым, як, дзе бяспечна ў Еўразійскім саюзе з усім гэтым працаваць – мы павінны будзем абавязкова на еўразійскай прасторы абмяркоўваць сумесна. Бо калі мы не будзем рэгуляваць абмен, захоўванне і перадачу дадзеных, то не дасягнем сваёй мэты ў лічбавай трансфармацыі. – Ці будзе арганізавана адзіная сістэма электроннага ўрада ў рамках ЕўрАзЭС? – У нас няма такой задачы. У нас ёсць задача стварэння бясшвовай сістэмы ўзаемадзеяння электронных урадаў нашых краін. Мы ствараем інтэграваную інфармацыйную сістэму, адзіныя стандарты апісання фармату дадзеных, каб дзяржорганы бесперашкодна абменьваліся дадзенымі паміж сабой і ў выпадку неабходнасці стваралі агульныя базы дадзеных. Па інтэлектуальнай уласнасці, напрыклад, мы дасягнулі таго, што будзем ствараць агульны рэестр. Другое пытанне – гэта даванне дзяржаўных паслуг і бесперашкодны абмен дадзенымі дзяржорганамі. Там, дзе паўстае пытанне трансгранічных паслуг, напрыклад, адзіны лекавы рынак, мы будзем імкнуцца да стварэння агульных падыходаў да прадастаўлення паслуг G2B (дзяржава бізнесу). Каб бізнесу было ўсё роўна, адкуль, праз якое акно – казахскае, кіргізскае, армянскае, беларускае ці расійскае – ён заходзіць у гэты бізнес і атрымлівае дазвол. Дзяржаўныя органы паміж сабой абменьваюцца інфармацыяй і выдаюць дазвол на ўвесь рынак праз адно акно. Вось наша мэта. З гэтага пункту гледжання, там, дзе ў нас ёсць трансгранічныя наддзяржаўныя паслугі, будзем імкнуцца да аб'яднання рэсурсаў і стварэння такой бясшвовай інтэграванай сістэмы, якая будзе ўзаемадзейнічаць паміж сабой. – Калі гэта можа адбыцца? – Мы ствараем інтэграваную сістэму ўжо тры гады і спадзяёмся, што ў бліжэйшы час ужо многія працэсы будуць уведзены ў рабочую эксплуатацыю. У камісіі ёсць для гэтага адмыслова вылучаны бюджэт, створаны дэпартамент, і работа вядзецца вельмі інтэнсіўна. – Ці ёсць нейкія планы па развіцці праграм абмену і працаўладкавання спецыялістаў у галіне IT, якія жывуць у краінах ЕўрАзЭС? – У нас свабодны рынак працоўнай сілы, і нашы грамадзяне свабодна могуць уладкоўвацца на працу ў розных краінах саюза. Тут актуальна, хутчэй, пытанне стварэння сістэмы аддаленых працоўных месцаў. Нядаўна на адной з канферэнцый абмяркоўваліся пытанні фрылансераў – па прагнозах, 40% рынку працы ў бліжэйшыя пяць гадоў будзе на фрылансе. Вось гэтае пытанне трэба вырашаць. Пры гэтым самае галоўнае для нас – забяспечыць для малога і сярэдняга бізнесу нашых краін доступ на наш агульны рынак пры дапамозе лічбавізацыі. Самы вялікі патэнцыял для маленькай кампаніі – выхад на рэгіянальныя і глабальныя рынкі праз «лічбу», не выходзячы з дому. Абавязкова трэба навучаць і паказваць ім паслядоўнасць крокаў выхаду на глабальныя рынкі. – Ці будуць спецыяльныя праграмы падрыхтоўкі спецыялістаў па IT для грамадзян ЕўрАзЭС? – Наша рабочая група ўзаемадзейнічае з універсітэтамі і ставіць пытанне аб неабходнасці фарміравання кафедры лічбавай эканомікі. Неабходна аб'ядноўваць намаганні, ствараць сеткі паміж інстытутамі па абмене праграмамі, студэнтамі, ведамі ў сферы інфармацыйных тэхналогій і ствараць такі ​​экаасяродак для развіцця інфармацыйных тэхналогій на ўсёй прасторы Еўразійскага саюза. На жаль, адукацыя пакуль яшчэ таксама не з'яўляецца кампетэнцыяй Еўразійскай эканамічнай камісіі і саюза. Але інстытуты самаарганізоўваюцца, разумеючы, што кампетэнцыі ў розных краінах адрозныя, і, калі мы іх аб'яднаем, мы атрымаем сінергетычны эфект. Тое, што распрацоўваецца, напрыклад, у Арменіі, не назапашана ў іншых нейкіх краінах. Нядаўна на форуме мы слухалі міністра Ізраіля па навуцы, космасе і інавацыях. Ён казаў, што для іх было маннай нябеснай, калі паўтара мільёны спецыялістаў прыехалі з Савецкага Саюза і забяспечылі прарыў для Ізраіля. Цяпер наша задача – забяспечыць такія ўмовы ўсім спецыялістам, якім мы даём адукацыю, каб яны засталіся жыць і працаваць у Еўразійскім эканамічным саюзе. – А якім чынам гэта ажыццявіць? – Мы, вядома, абмяркоўваем, як гэта зрабіць, фарміруем стратэгію стварэння адзінай лічбавай прасторы, спрабуем данесці нашы ідэі... Але мая асабістая пазіцыя тут вельмі простая: мы павінны тым, хто спрабуе працаваць з інавацыямі, забяспечыць умовы для паражэння. Я растлумачу: калі ў Амерыцы ты запускаеш стартап і ён у цябе не атрымліваецца, табе ніхто не кажа, што ты няўдачнік і не зможаш больш нідзе атрымаць фінансавыя сродкі на новую ініцыятыву. Наадварот, табе кажуць, што наступны праект у цябе атрымаецца. У нашых краінах усё не так: калі ты бярэш сродкі і ў цябе здараецца няўдача, то ты ўжо больш не зможаш скарыстацца магчымасцямі. Таму мы павінны стварыць такую ​​сістэму, у якой было б не вельмі дорага для эксперыментатара і інаватара рызыкаваць. Рызыка павінна заахвочвацца! Толькі так мы зможам стварыць экаасяродак, дзе захочуць працаваць высокакваліфікаваныя спецыялісты і прадпрымальнікі. – Ці будзе сфарміраваны адзіны фонд Еўразійскага эканамічнага саюза накшталт ФРІІ (Фонду развіцця інтэрнэт-ініцыятыў) ці нешта падобнае да Расійскай венчурнай кампаніі (РВК), якая аб'ядноўвае інвестыцыі ў стартапы ў галіне інтэрнэту і інавацый? – Гэта, напэўна, маё любімае пытанне. Я гэта пачала вывучаць яшчэ ў 2015 годзе. Мы ў рамках сваёй канцэпцыі абмяркоўваем, што нам патрэбны адзіны экаасяродак для развіцця інавацый. Але гэты экаасяродак не можа адбыцца, калі мы не падцягнем да яго фінансавую сістэму. Таму неабходна стварэнне адзінага рынку рызыковага фінансавання, і, калі мы зможам яго стварыць, то, напрыклад, венчурныя фонды Расіі атрымаюць магчымасць фінансаваць паспяховыя ці патэнцыйна паспяховыя праекты ў Беларусі, Казахстане і гэтак далей. Калі мы хочам сфарміраваць адпаведныя ўмовы для ўнутранай міграцыі інавацыйных праектаў, нам неабходны адзіны рынак рызыковага фінансавання. У нашых краінах розныя рэгулятары лічбавага рынку і рынку рызыковага фінансавання. На мой погляд, стварэнне адзінага фінансавага рынку мы маглі б пачаць менавіта з рынку рызыковага фінансавання. Гэта створыць ўмовы для падтрымкі інавацый агульнага рэгулявання для такіх новых фінансавых інстытутаў, як краўдфандынгавыя, краўдінвестынгавыя кампаніі, для фінансавых лічбавых платформаў, якія абслугоўваюць новы сектар эканомікі. Фінансавы рынак сыходзіць у тэхналогіі, і менавіта на гэтым фінансавым тэхналагічным рынку больш рацыянальна адразу ствараць адзіныя правілы і ўмовы.