25-декабрда Санкт-Петербургда өткөн Жогорку Евразия экономикалык кеңешинин отурумунун "талааларында" бир тарабынан Евразия экономикалык бирлиги менен анын мүчө мамлекеттери, экинчи жагынан Иран Ислам Республикасынын ортосунда Эркин соода жөнүндө макулдашууга кол коюлду.
Документке: Армения Республикасынын Вице-премьер-министри Мгер Григорян, Беларусь Республикасынын Премьер-министринин орун басары Игорь Петришенко, Казакстан Республикасынын Премьер-министринин орун басары Серик Жумангарин, Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин Төрагасынын Биринчи орун басары Адылбек Касымалиев, Россия Федерациясынын Өкмөтүнүн Төрагасынын Орун басары Алексей Оверчук, Евразия экономикалык комиссиясынын Коллегиясынын Төрагасы Михаил Мясникович, ошондой эле Иран Ислам Республикасынын өнөр жай, кен жана соода министри Аббас Али-Абади кол коюшту.
"ЕАЭБ менен Иран Ислам Республикасынын ортосунда азыр кол коюлган Эркин соодалашуу жөнүндө макулдашуу биздин өлкөлөрдүн ортосундагы сооданы сапаттуу жаңы деңгээлге көтөрөт, – деп баса белгиледи Михаил Мясникович. – Бүтүм дымактуу болуп саналат – алып келүү бажы алымдары товардык номенклатуранын дээрлик 90%на карата жоюлат, бул үлүшкө биздин өз ара соодабыздын 95%дан ашыгы туура келет".
2019-жылы күчүнө кирген, бир тарабынан ЕАЭБ жана анын мүчө мамлекеттери, экинчи тарабынан Иран ортосунда Эркин соодалашуу аймагын түзүүгө алып келген Убактылуу макулдашуу өз ара товар жүгүртүүнүн эки эсе өсүшүнө мүмкүндүк берди (2019-жылы 2,4 млрд АКШ долларынан 2022-жылы 6,2 миллиард долларына чейин). Ошол эле учурда макулдашуунун товардык камтылышы айыл чарба жана өнөр жай продукцияларынын минималдуу топтому менен чектелген.
Убактылуу макулдашууда ЕАЭБ менен Иран, алар тарабынан түзүлгөн преференциалдык соода режими эркин сооданын толук форматтуу режимине өтүүнүн биринчи этабы боло тургандыгы жөнүндө сүйлөшүп келишишкен.
"Эркин соода жөнүндө макулдашуу боюнча сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүдө биз базис катары 2019-жылдан тартып колдонулуп келе жаткан убактылуу макулдашууну алдык, ал иш жүзүндө өзүнүн натыйжалуулугун көрсөттү. Ошол эле учурда биз эки ыкманы жетекчиликке алдык. Биринчиси – биздин соода режимдин жөнгө салуучу бөлүгүн жакшыртуу, экинчиси – биздин өлкөлөр ортосунда товарлардын максималдуу кеңири номенклатурасы боюнча алымсыз режимде сооданы камсыз кылуу. Бул эки ыкмага ЕАЭБ да, Иран да толугу менен макул болушкан. Жыйынтыгында анын бардык катышуучулары үчүн пайдалуу болгон бүтүм түзүлгөн", – деп белгиледи Евразия экономикалык комиссиясынын соода боюнча министри Андрей Слепнев.
Анын айтымында, кол коюлган эркин соода жөнүндө макулдашууга ылайык "ЕАЭБ өлкөлөрүнүн аграрийлери Иран рыногуна дан эгиндери, жүгөрү, өсүмдүк майлары, бодо малдын эти жана кой эти, эттен жана канаттуулар этинен жасалган азыктар, консервалар, кондитердик азыктар жана башка айыл чарба продукцияларынын кеңири топтому сыяктуу принципиалдуу маанилүү товарларды жеткирүү үчүн эксклюзивдүү шарттарга ээ болушат. Өнөр жай товарлары боюнча айта турган болсок, алымсыз соода режими металлургия, химиялык жана жыгач иштетүү өнөр жайынын, учак жана кеме куруу, машина куруу, темир жол техникасы жана жабдуулар жана өнөр жай секторунун башка продукцияларынын кеңири номенклатурасына карата аныкталат".
Тарифтик эмес бөлүгүндө да кошумча макулдашууларга жетишилди: техникалык жөнгө салуу, санитардык, ветеринардык жана фитосанитардык чаралар, бажылык башкаруу, товарлардын чыккан жерин верификациялоонун электрондук системасы, соодалык коргоо чаралары, мамлекеттик сатып алууларды ишке ашыруунун транспаренттүүлүгүнүн зарыл деңгээлин камсыздоо чөйрөлөрүндө.
Мындан тышкары, келишимдин алкагында тармактардын кеңири чөйрөсү боюнча кызматташтык өнүктүрүлөт. Бул пайдалуу кен байлыктарды казып алуу, энергонатыйжалуулук жана "жашыл өсүш", изилдөөлөр жана инновациялар, билим берүү, медицина, телекоммуникациялар. ЕАЭБ өлкөлөрүнүн жана Ирандын өкмөттөрү "Түндүк-Түштүк" экономикалык алкагын өнүктүрүүнү маанилүү деп эсептешет, мындан улам транспорттук-логистикалык чечимдерге жана транзиттик ташуу маселелерине өзгөчө көңүл бурулду.
Кол коюлгандан кийин эркин соодалашуу жөнүндө келишим Иранда жана ЕАЭБ өлкөлөрүндө анын күчүнө кириши үчүн зарыл болгон ратификациялык жол-жоболорду жүргүзүү үчүн сунушталат.
"ЕАЭБ менен Ирандын ортосундагы мамилелерди өнүктүрүүгө макулдашуунун бардык катышуучулары тарабынан артыкчылыктуу көңүл бурулуп жатканын эске алуу менен, бул жол-жоболор создуктурулбашы керек жана макулдашуу жакынкы убакта иштей баштайт деп эсептейбиз", – деп жыйынтыктады Михаил Мясникович.
