Жаңылыктар

Евразия экономикалык комиссиясынын Коллегиясынын Төрагасы Михаил Мясникович 4 – июлда Индиянын төрагалыгы астында Нью-Делиде онлайн-форматта өткөн Шанхай кызматташтык уюмунун (ШКУ) мүчө мамлекеттеринин башчыларынын Кеңешинин отурумуна катышты.

Саммиттин темасы - "Коопсуз ШКУга карай жолдо" ("Towards a SECURE SCO") болду. Ошол эле учурда, SECURE сөзү "коопсуз" дегенди гана билдирбестен, төмөнкү сөздөрдүн жана сөз айкаштарынын биринчи тамгаларынын символикалык аббревиатурасы болуп саналат: коопсуздук (security), экономика жана соода (экономика жана соода), өз ара байланыш (economy and trade), биримдик (unity) , суверенитетти жана аймактык бүтүндүктү урматтоо (respect for sovereignty and territorial integrity), айлана-чөйрөнү (environment).

Саммитке ШКУнун мүчө мамлекеттеринин жана байкоочу-мамлекеттердин: Индия Республикасынын, Казакстан Республикасынын, Кытай Эл Республикасынын, Кыргыз Республикасынын, Пакистан Ислам Республикасынын, Россия Федерациясынын, Тажикстан Республикасынын, Өзбекстан Республикасынын, Беларусь Республикасынын, Иран Ислам Республикасынын, Монголиянын жана Түркмөнстандын башчылары (мейман катары) катышышты.

Ошондой эле ШКУнун мүчө мамлекеттеринин башчыларынын Кеңешине катышууга эл аралык жана регионалдык түзүмдөрдүн, анын ичинде ЕАЭБ, БУУ, АСЕАН, КМШ жана ЖККУ жетекчилери чакырылган. 

Саммиттин жыйынтыгы боюнча Нью-Дели декларациясы кабыл алынып, анда ШКУнун ишмердүүлүгүнүн негизги маселелерине жана глобалдык көйгөйлөргө карата тараптардын жаңыланган мамилелери бекемделген.

Михаил Мясниковичтин пикири боюнча, ЕАЭБдин ШКУ менен өз ара иштешүүсү Чоң Евразиядагы интеграциялык күн тартибинин маанилүү элементи болуп саналат. Бул ЕАЭБ менен ШКУнун ортосундагы диалогду өнүктүрүүгө, анын ичинде тоскоолдуксуз экономикалык чөйрөнү түзүү, өз ара соодада улуттук валюталарда эсептешүүлөрдүн үлүшүн көбөйтүү, транспорттук-логистикалык жана башка чөйрөлөрдө биргелешкен долбоорлорду жүзөгө ашыруу контекстинде ишкер чөйрөлөрдүн жогорку суроо-талабын тастыктайт. Негизинен алып караганда, ЕАЭБ жана ШКУ Евразия континентинин өзөгүн түзөт, ал эми алардын өз ара мамилелери көп жагынан аймактын андан аркы өнүгүүсүнүн багытын аныктайт.

ШКУга Индия, Казакстан, Кытай, Кыргызстан, Россия, Тажикстан, Пакистан жана Өзбекстан кирет, ал эми бүгүнтөн баштап - Иран дагы кирет, анын толук форматтагы мүчөлүгү саммитте жол-жоболоштурулду. Саммиттин алкагында Беларустун ШКУга кошулуу процессиндеги тиешелүү милдеттенмелери жөнүндө меморандумга да кол коюлду. Армения ШКУнун өнөктөш-өлкөсү экенин эске алганда, ЕАЭБ мамлекеттеринин бешилтиги толугу менен бул уюмдун ишмердүүлүк чөйрөсүнө жигердүү тартылган. Мындан тышкары, 2021-жылдан тартып Евразия экономикалык комиссиясы жана ШКУ Катчылыгы Өз ара түшүнүшүү жөнүндө меморандумдун алкагында тыгыз өз ара аракеттенишүүдө.

Саммиттин негизги темаларынын арасында – илимий-техникалык кызматташтык темасы болду. ШКУнун башкы катчысы Чжан Мин белгилегендей, ал барган сайын артыкчылыктуу багыт болуп баратат. Ал мүчө мамлекеттер жасалма интеллект технологияларын изилдөө, иштеп чыгуу жана кеңири колдонуу каралган, жасалма интеллектти өнүктүрүү боюнча кызматташуу планын бекиткенин баса белгилеп өттү. Анын айтымында, Индиянын төрагалыгынын алкагында кызматташуунун жаңы механизми – инновациялар жана ишкердик боюнча максаттуу топ түзүлүүдө, анын максаты евразиялык мамлекеттердин кызматташтыгын кеңейтүүгө көмөктөшүү болуп саналат. ШКУда төрагалык 2023-2024-жылдары Казакстан Республикасына өтөт.

Белгилей кетсек, 2022-жылы ЕАЭБдин ШКУ менен товар жүгүртүүсү 270,2 млрд долларды түзгөн, анын ичинде экспорт – 157,5 млрд долл., импорт - 112,7 млрд. долл. (товар жүгүртүүнүн өсүшү – 40,3%, экспорт – 56,6%, импорт – 22,5%).